hyperfocale afstand

Wat is het?

Bondig geformuleerd is de hyperfocale afstand het punt waarop je moet scherpstellen om alles in je beeld vanaf de helft van dat scherpstelpunt tot oneindig "aanvaardbaar" scherp te hebben. Zo verkrijg je dus de grootst mogelijke scherptediepte.

Wat weten we nu al? Het scherptegebied is afhankelijk van de diafragmaopening en ligt voor een derde voor het scherpstelpunt en twee derden na het scherpstelpunt. Bij de grootste diafragmaopening (klein f/ getal) heb je een klein gebied scherp. Naarmate je meer gaat diafragmeren (kleinere opening = groter f/ getal) wordt er meer scherp in je beeld.
Bijvoorbeeld: f/2.8 geeft een klein scherptegebied en f/22 daarentegen een groot scherptegebied. Het klinkt logisch om te veronderstellen dat het kleinste diafragma de meeste scherpte oplevert. En dat is ook zo, maar een objectief levert de beste kwaliteit ongeveer in het midden van het diafragma gebied. Dus ergens tussen f/5.6 en f/16.

Je wilt alles scherp hebben?

Bij macrofotografie en ook bij portretfotografie verkiezen we een vage / onscherpe achtergrond. Bij landschapsfotografie wil je in de meeste gevallen alles van voor naar achteren scherp hebben. Daarvoor moet je scherpstellen op de hyperfocale afstand.
Die hyperfocale afstand kunnen we berekenen. De formule is: Hyperfocale afstand = ((brandpuntsafstand x brandpuntsafstand) / (verwarringscirkel x diafragma)) x cropfactor.
De begrippen brandpuntsafstand en diafragma beschouw ik als bekend,
De cropfactor is 1 bij een full frame sensor. Bij een APS-C sensor is die 1,5 bij een Nikon camera en 1,6 bij een Canon camera. Een MFT sensor heeft een cropfactor van 2.
De verwarringscirkel vergt een woordje uitleg. Wanneer je 1 lichtpuntje op een object richt, straalt dat lichtpuntje op zich ook licht uit. Je ziet dus iets wat er in feite niet is. De hoeveelheid 'vals licht' rondom dat lichtpuntje noemen we de verwarringscirkel.
Voor de verwarringscirkel houden we, wat deze formule betreft, een waarde aan van 0,03 mm. Omdat dit is wat het menselijk oog nog als scherp ervaart. Een grotere verwarringscirkel is onscherp. Dus nu kun je bij elke brandpuntsafstand en voor elke diafragmaopening de hyperfocale afstand berekenen. Gelukkig hoeft dit niet. Daar zijn tabellen voor.

In de praktijk?

   -1-  Weet welke sensor er in je camera zit (full frame, APS-C of MFT)
   -2-  Welke diafragmaopening, afhankelijk van de belichtingsdriehoek, wil je instellen.
   -3-  Raadpleeg in de tabel de hyperfocale afstand (dus afhankelijk van je sensor en de brandpuntsafstand)
   -4-  Stel nu scherp op deze afstand. Waarbij het raadzaam is dit manueel te doen.
   -5-  Alles vanaf de helft van deze hyperfocale afstand tot oneindig zou "aanvaardbaar" scherp moeten zijn.

Hierna de tabellen:

Hyperfocale afstanden van 50 meter en meer heb ik niet opgenomen in de tabel.

Deze afstanden zijn berekend voor de cropfactor 1.5 (nikon). Ik laat deze ook gelden voor de cropfactor 1.6 (canon). Het gaat om te schatten afstanden en daarbij is het verschil verwaarloosbaar.

Dit is geen wonderformule

Je moet ook rekening houden met bijvoorbeeld de weersomstandigheden. Mist of nevel kunnen er toe leiden dat de achtergrond niet helemaal scherp is.
Ik heb het over een "aanvaardbare" scherpe. Dat zal niet in alle gevallen en voor iedereen voldoende scherp zijn.
Houd er ook rekening mee dat de voorgrond, wanneer je dat ook scherp wil hebben, moet liggen na de helft van de hyperfocale afstaand.
Probeer het scherpstelpunt ook goed in te schatten. Schat je dit foutief in dan krijg niet het gewenste resultaat.

Tot slot

Alleen gebruik maken van een tabel garandeert natuurlijk nog geen scherpe foto.
Een goed statief, het gebruik van een afstandsbediening van de ontspanknop of een draadontspanner en ook het opklappen van de spiegel (bij een spiegelreflexcamera) hebben allemaal invloed op de scherpte van je foto.

Toch is het de moeite waard om de, voor je camera (met name de sensorgrootte) van toepassing zijnde, tabel "hyperfocale afstand" uit te printen en bij je te hebben. Ook zijn er diverse applicaties die je op je smartphone kunt raadplegen. Gewoon even zoeken op internet.

Vind je dit artikel waardevol of heb je vragen of andere ervaringen?  Je kan het mij laten weten door een reactie te plaatsen. Je email-adres is verplicht, maar het wordt niet getoond op de website.

reacties

XavierT plaatste op 16 juli 2021 de volgende reactie:
Eindelijk een duidelijke uitleg over dit onderwerp. Waarvoor dank.
Didier de Borle op 20 juli 2021
Graag gedaan. Succes met het plaatjes schieten

Rihad plaatste op 17 juli 2021 de volgende reactie:
Goed artikel en van die tabel ga ik een print-screen maken.
Didier de Borle op 20 juli 2021
Geen probleem. Ik zorg nog wel voor een download op een handzamer formaat.

plaats een reactie